Hilma af Klint & Piet Mondriaan - Levensvormen - Deel 3

 

In 1987 waren de kunstwerken van de Zweedse Hilma af Klint (1862-1944) voor het eerst buiten Zweden in Europa te zien in Kunstmuseum Den Haag, in de tentoonstelling The Spiritual in Art: Abstract Painting, 1890-1985 geïnitieerd door LACMA (Los Angeles County Museum of Art). Dat de destijds totaal onbekende Af Klint hier werd betiteld als een van de vijf abstracte pioniers – naast Mondriaan, Kandinsky, Malevitsj en Kupka – riep de nodige vragen op. Maar tijden zijn veranderd. Wereldwijd hebben zowel de kunstwereld als het publiek het kleurrijke, visionaire werk omarmd. In samenwerking met Tate Modern brengt Kunstmuseum Den Haag haar baanbrekende werk samen met dat van haar grensverleggende tijdgenoot: Piet Mondriaan (1872-1944). De schilders hebben elkaar nooit ontmoet, maar hun eigenzinnige oeuvres weerspiegelen beide een tijdperk waarin de kijk op de werkelijkheid door wetenschappelijke ontdekkingen en nieuwe ideeën over spiritualiteit radicaal verandert. Kunstmuseum Den Haag is met ruim driehonderd kunstwerken de internationale thuishaven van Piet Mondriaan (1872-1944). Zijn weg naar abstractie is nergens anders zo duidelijk te volgen. Dit jaar wordt zijn bijzondere verhaal verweven met dat van zijn tijdgenote Hilma af Klint (1862-1944); sinds 20 april in Londen en vanaf 7 oktober in Den Haag. Voorbij het zichtbare Aan het begin van de twintigste eeuw wordt veel van wat de wetenschap lange tijd voor waar had aangenomen ondermijnd. Ontdekkingen als röntgen, het elektron, radiogolven en radioactiviteit volgen elkaar op. Het wordt duidelijk dat de realiteit ver voorbij het zichtbare gaat en dat het waarneembare er slechts een fractie van is. Tegen de achtergrond van dit veranderende wereldbeeld ontwikkelen Af Klint en Mondriaan hun krachtige oeuvres. Ze beginnen als landschapsschilder en ontwikkelen vrijwel gelijktijdig hun geheel eigen beeldtaal, weg van de natuurlijke verschijningsvormen. Af Klint, die zelfs al iets eerder dan haar tijdgenoten abstracte elementen toelaat, ontwikkelt een symbolistisch geladen taal. Deze bestaat onder andere uit spiralen en geometrische vormen in pastelkleuren. Waar Af Klint in veel van haar series de abstracte werken laat voortvloeien uit figuratieve, komt Mondriaan tijdens zijn leven stap voor stap tot abstractie. Hij ontwikkelt uiteindelijk een universele beeldtaal gebaseerd op horizontalen en verticalen en primaire kleuren. Er blijken interessante parallellen, hoe verschillend hun beeldtalen ook zijn. Natuur De tentoonstelling en de bijbehorende publicatie zijn gebaseerd op nieuw onderzoek. Zo is onderzocht hoe het begrip evolutie een centraal thema is in het werk van zowel Af Klint als Mondriaan, maar ook hoe hun unieke vormentalen werden geïnspireerd door nieuwe manieren van naar de natuur kijken. De schilderijen en tekeningen van bloemen van zowel af Klint als Mondriaan, die doorgaans los gezien worden van hun hoofdwerken, zijn in dit opzicht interessant. Mondriaan verbeeldde met name gecultiveerde soorten als chrysanten of amaryllissen, wat zijn interesse in ‘modern nature’ verraadt. Af Klint concentreert zich op wilde planten en bloemen en maakt zelfs een overzichtstekening waarin ze deze combineert met diagrammen aan de hand waarvan ze de wilde natuurlijke wereld lijkt te systematiseren. De tentoonstelling besteedt ook uitgebreid aandacht aan de interesse van beide kunstenaars in de theosofie en antroposofie en hoe deze nieuwe levensbeschouwelijke bewegingen de wetenschappelijke ontdekkingen uit de natuurkunde en biologie van die tijd probeerden te verenigen met een spiritueel leven. Hilma af Klint & Piet Mondriaan - Levensvormen 07 oktober 2023 t/m 25 februari 2024 - Kunstmuseum www.kunstmuseum.nl